Τρίτη 6 Μαΐου 2014

Συλλογικός Ιστορικός περίπατος με το "Κόντρα στο Ρεύμα"στη Νίκαια.«Από την Οδό Οκτώ στη Δεξαμενή»

 

Απο το :  http://ikokkiniamas.blogspot.gr

Μια ωραία ιδέα γεννήθηκε από τους νέους της Πόλης μας, τιμώντας τα 90 χρόνια της Νίκαιας. Με την υιοθέτηση, αρωγή, και διοργάνωση της Κίνησης Πολιτών Νίκαιας - Ρέντη "ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ", και του υποψήφιου Δημάρχου Κώστα Παπαδόπουλου, ξεκίνησε μια σειρά θεματικών - συλλογικών περιπάτων με σκοπό την ανάκτηση της προσφυγικής - ιστορικής μνήμης και την ανάδειξη της προοπτικής να  ξανακερδίσουμε τη ζωή μας σε μια ανθρώπινη Πόλη.
Η αρχή έγινε την Κυριακή 4 Μαΐου 2014 με την διαδρομή «Από την Οδό Οκτώ στη Δεξαμενή». Στην ξενάγηση συμμετείχαν και μας ενημέρωσαν για ιδιαίτερες στιγμές, άνθρωποι που έζησαν τα ιστορικά γεγονότα αλλά και άλλοι που αφηγήθηκαν εικόνες, μνήμες και ακούσματα.

Περπατάμε, Μαθαίνουμε, Ονειρευόμαστε, Διεκδικούμε.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΔΟ ΟΚΤΩ ΣΤΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ
Οδηγός η Ιστορικός - Μουσειολόγος Μορφούλα Γαλοπούλου.
Φωτογραφίες από τον Γιώργο Βασιλειάδη.

Στάση Από την Κοκκινιά στη Νίκαια μέσα από την Οδό Οκτώ.
Συναντηθήκαμε στο Δημαρχείο στις 10:30. Μισή ώρα αργότερα, ξεκινήσαμε την αφήγησή μας ένα στενό πιο κάτω, κοντά στη «Γέφυρα», έξω από ένα παλιό μαγαζί του 1924 για να συλλέξουμε μνήμες και νέες γνώσεις. Μιλήσαμε για τη Μικρασιατική καταστροφή του Αυγούστου του 1922, την άφιξη των προσφύγων, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και την πρωτοφανή –σε ρυθμούς και μέγεθος- ανάπτυξή τους στην Νέα Κοκκινιά (από το 1940 και μετά, Νίκαια).

Αρχίσαμε να περπατάμε προς την Οδό Οκτώ - σημερινή Π.Τσαλδάρη-, και να διηγούμαστε την ιστορία αυτού του δρόμου, όπου μέχρι και τη δεκετία του ’60 ήταν το κέντρο της κοινωνικής, εμπορικής και καλλιτεχνικής ζωής της πόλης, σημείο συνάντησης για μικρούς και μεγάλους… Εκτός των άλλων, τα πιο γνωστά «μπουζούκια» (Κεφάλα) και το γνωστό νυφοπάζαρο…


Στάση Ο Άγιος Νικόλας των Προσφύγων.
Ο Αγ.Νικόλας αποτέλεσε το κέντρο της Νέας Κοκκινιάς. Στεγασμένος αρχικά σε ένα αντίσκηνο (προσφορά του Πλαστήρα), μετέπειτα σε ξύλινο παράπηγμα και τέλος με τη μορφή του σημερινού ναού, συγκέντρωνε γύρω του το πρώτο σχολείο (επίσης σε σκηνή), τον πρώτο τηλεφωνικό θάλαμο, κινηματογράφους, μουσικούς συλλόγους, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εμπορικά μαγαζιά κ.α.

Στάση Ιστορίες γειτονιάς στην Ηλιουπόλεως.
Η οδός Ηλιουπόλεως ήταν ένας από τους καλύτερους δρόμους της Νέας Κοκκινιάς, φαρδύς, γεμάτος από τα χαρακτηριστικά δίπατα προσφυγικά, όπου εκεί εκτυλισσόταν η καθημερινή ζωή των κατοίκων.


 Η Μορφούλα Αγάπογλου, προσφυγοπαίδι από τη Σπάρτη της Μ. Ασίας μας έκανε την μεγάλη τιμή να μας αφηγηθεί ιστορίες ειρήνης και πολέμου έξω από το προσφυγικό σπίτι όπου έζησε σαν παιδάκι. Επίσης, ο Νικαιώτης Στέλιος Λογοθέτης, πρώην δήμαρχος της πόλης, περιέγραψε την αρχιτεκτονική των προσφυγικών οικημάτων, αλλά και την οικιστική κατάσταση της πόλης, τότε και σήμερα.

Στάση Οσία Ξένη: από την Πισιδία στο πλυσταριό.
Ο ναός της Οσίας Ξένης δημιουργήθηκε από πρόσφυγες από τα Μύλασα και την Πισιδία της Μ.Ασίας. Αρχικά «λειτούργησε» σε πλυσταριό και κατόπιν χτίστηκε ο ναός. Το 1925 ήταν η μεγαλύτερη ενορία της Νίκαιας.
Πολύ σημαντικό είναι η αγιογράφηση τμήματος του ναού από τον Αϊβαλιώτη καλλιτέχνη Φώτη Κόντογλου, μία εκ των σπουδαιότερων προσωπικοτήτων της ελληνικής τέχνης του 20ου.
Όσον αφορά στην πλατεία της Οσίας Ξένης, αποτέλεσε το σημείο όπου συγκέντρωσαν οι Γερμανοί κατακτητές με τη βοήθεια των ταγματασφαλιτών και των γερμανοτσολιάδων τα θύματα που θυσίασαν την 17η στο μαρτυρικό Μπλόκο της Κοκκινιάς, ως «απάντηση» στη νίκη του ΕΛΑΣ και όλων των κατοίκων στη γνωστή Μάχη της Κοκκινιάς (4-8 Μαρτίου 1944). Στο ίδιο σημείο έχασαν τη ζωή τους άλλοι 8 πολίτες στο 40ήμερο μνημόσυνο του Μπλόκου από πυρά των Γερμανών.

Σήμερα βλέπουμε το μνημείο των Πεσόντων του Μπλόκου, ορειχάλκινο έργο του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου, του οποίου τα αποκαλυπτήρια έγιναν επί δημαρχίας Ν. Τουντουλίδη, το 1956.

Στάση Το αιματηρό μπλόκο της Κοκκινιάς.
Το Μπλόκο αποτέλεσε έναν πολύ συναισθηματικά φορτισμένο σταθμό στον συλλογικό μας περίπατο. Εκτός της εξιστόρησης των γεγονότων, συμμετείχαν νέοι μουσικοί της πόλης, οι οποίοι έπαιξαν γνωστές μουσικές και τραγούδια μνήμης για εκείνη την ημέρα, ο ηθοποιός Λαέρτης Βασιλείου ανέγνωσε διήγημα του λόγοτέχνη της πόλης Δ. Λιάτσου, η Μαρία Ψωμά απήγγειλε ένα ποίημα για το Μπλόκο και πολλοί από τους παρευρισκόμενους Νικαιώτες μοιράστηκαν μνήμες.

Ο χώρος όπου ήταν αρχικά ταπητουργείο, στις 17/ 08/1944 αποτέλεσε το κέλυφος χιλιάδων εκτελέσεων. Τα ξημερώματα εκείνης της ζεστής ημέρας οι γερμανοί, αφού είχαν περικυκλώσει τη Νίκαια, καλούσαν από τις ντουντούκες όλους του άντρες από 14 έως 65 ετών να παρουσιαστούν στην πλατεία της Οσίας Ξένης.


Κώστας Παπαδόπουλος υποψήφιος δήμαρχος Νίκαιας - Ρέντη
 Όσοι βρίσκονταν στα σπίτια τους παρά το κάλεσμα, θα εκτελούνταν επί τόπου και θα καίγονταν τα σπίτια τους. Στην πλατεία οι δοσίλογοι συνεργάτες των γερμανών, φορώντας κουκούλες, υποδείκνυαν του αντάρτες, αντιστασιακούς κι ακόμα ανθρώπους που όντως δεν είχαν καμία σχέση με την αντίσταση, οι οποίοι οδηγούνταν εντός της Μάντρας, όπου τους εκτελούσε ο δήμιος, πιωμένος από ούζο, φωνάζοντας «Alles communist kaput!». Εκείνη την ημέρα εκτελέστηκαν και πολλές γυναίκες αγωνίστριες. Λόγω των τραγικών αυτών γεγονότων, που έπνιξαν στο αίμα την πόλη, η Νίκαια αποτελεί μία εκ των Μαρτυρικών Πόλεων-Μνημείων της Ευρώπης.

-Στάση Έκπληξη- Η Μουριά
Ανηφορίζοντας από το Μπλόκο, σταματήσαμε στη μουριά της οδό Κασταμονής, όπου είδαμε να κρέμεται μια θηλιά…μάθαμε ότι σε αυτό το δέντρο κρεμάστηκε κάποιος, νεκρός ήδη, από τους γερμανούς, προς παραδειγματισμό των αντιστασιακών Κοκκινιωτών κατά τη Μάχη της κοκκινιάς (αυτό ήταν μία συνήθης τακτική τους). Όμως, ποιός ήταν αυτός;

Το όνομά του μας αποκάλυψε ο υποψήφιος της κίνησης «Κόντρα στο ρεύμα» Κώστας Παπαδόπουλος, ενώ άλλος σύντροφος της Κίνησης τοποθέτησε πλακέτα με το όνομά του: λοχαγός του ΕΛΑΣ Γ.Βογιατζής, λοιπόν. Ένα παιδί ζωγράφισε σύνθημα για την ΕΠΟΝ κι όλοι μαζί τραγουδήσαμε το «Ακορντεόν» του Μ. Λοϊζου, κατεβάζοντας την αγχόνη –αντικείμενο μνήμης- από τη μαρτυρική Μουριά.


Στάση η Ένωση Ποντίων Νίκαιας διηγείται από το 1923.
Στη στάση αυτή μας παρουσιάστηκε από την κυρία Όλγα Πολυχρονιάδου η Ένωση Ποντίων, ένας από τους πιο δραστήριους συλλόγους, ήδη από τη δεκαετία του ’20 μέχρι σήμερα. Στους κόλπους της λειτουργούν πολλά τμήματα, καθώς και βιβλιοθήκη, η οποία ήδη από τα πρώτα χρόνια υπήρξε μοναδική στέγη γνώσης για τους νέους της εποχής.

 Εδώ είχαμε τη χαρά να απολαύσουμε μια δεύτερη διήγηση από την Πόντια πρόσφυγα κυρία Μαρία, η οποία συγκινημένη μοιράστηκε τις μνήμες της από τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς.

Στάση Από τον Κήπο στο Κηποθέατρο.
Η ανάσα του συλλογικού μας περίπατου έγινε στο Κηποθέατρο της Νίκαιας, το λεγόμενο «Άλσος», το οποίο κατασκευάστηκε από το Δήμο της Νίκαιας τη δεκαετία του 1930, φυτεύοντας 50.000 καλλωπιστικά φυτά και άνθη και τοποθετώντας τεχνητή λίμνη με πάπιες, παγώνια και άλλα πτηνά.

Στη στάση αυτή, λοιπόν, προσφέρθηκε γλυκό λουκουμάκι στους παρευρισκόμενους, οι οποίοι έμαθαν για την ιστορία και το παρόν του Κήπου και τραγούδησαν όλοι μαζί ένα Μικρασιάτικο τραγούδι.

Στάση Οι παράγκες των γερμανικών στέκουν ακόμα.
Συμβολή των οδών Φιλαδελφείας και Κύπρου. Εδώ είχαμε την ευκαιρία να δούμε το εξωτερικό μιας τυπικής οικίας των λεγόμενων «Γερμανικών». Πρόκειται για έτοιμες προσφυγικές οικίες, οι οποίες δόθηκαν από τους γερμανούς το 1927, ως εξόφληση χρεών του πρώτου Παγκόσμιου πολέμου προς την Ελλάδα.

Τα Γερμανικά εκτείνονταν σε έξι οικοδομικά τετράγωνα μεταξύ των οδών Φιλαδελφείας, Βιθυνίας, Ανωγείων και Κύπρου και το κάθε οίκημα φιλοξενούσε εσωτερικά 2 οικογένειες (χωριζόταν με αίθριο). Πολλές από αυτές διατηρούνται μέχρι σήμερα, έχοντας δεχτεί επισκευές και μετατροπές.

8η+ 1 Στάση Δεξαμενή μνήμης και νέων ιδεών.
Τελευταίος μας σταθμός η Δεξαμενή –Το Άλσος των Νυμφών-. Ανηφορίσαμε μέχρι το θεατράκι, όπου η καλλιτεχνική ομάδα graffiti AROD είχε δημιουργήσει ένα πολύ όμορφο graffiti, αναδιαμορφώνοντας τον –εγκαταλελειμμένο στην ουσία- χώρο. Εκεί είπαμε την ιστορία του Άλσους και η αρχιτέκτονας τοπίου Β. Κρασοπούλου-Λάσκαρη μας έδωσε χρήσιμες πληροφορίες, αλλά και συγκεκριμένες προτάσεις ανάπλασης και εκμετάλλευσης της Δεξαμενής.

Στα πλαίσια της συζήτησης, τέθηκε από τη μουσειολόγο-οδηγό του συλλογικού περιπάτου Μ.Γαλοπούλου το θέμα της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρίες και της ισότιμης συμμετοχής τους στην πόλη, στον πολιτισμό, στην καθημερινή ζωή… Στο σημείο αυτό αναφέρθηκε ξανά και η ανάγκη δημιουργίας Ειδικού Σχολείου στη Νίκαια, η οποία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δήμους της Αττικής αυτή τη στιγμή.

Η όμορφη αυτή ημέρα έκλεισε με αισιόδοξα μηνύματα για τη δράση του κόσμου και το μέλλον ενός καλύτερου Δήμου Νικαίας και με ομόφωνη συμφωνία για την οργάνωση μίας σειράς επιπλέον θεματικών συλλογικών περιπάτων στην πόλη με την τόσο μεγάλη ιστορία και την σαφή ανάγκη για αναγέννηση.


 Να πως περιγράφει η συγγραφέας Μάρω Τριανταφύλλου που συμμετείχε στο οδοιπορικό: 
 
"Εχτές στη Νίκαια (στην Κοκκινιά, που λέμε οι παλιοί) η δημοτική παράταξη "Κόντρα στο Ρεύμα" με επικεφαλής και υποψήφιο δήμαρχο τον Κώστα Παπαδόπουλο, οργάνωσε ένα υπέροχο, συγκινητικό συλλογικό περίπατο στους δρόμους και την ιστορία της πόλης, με οδηγό την μουσειολόγο Μορφούλα Γαλοπούλου, που έκανε εξαιρετική δουλειά -μια συμπυκνωμένη, λιτή και συνάμα πλήρη παρουσίαση της ιστορίας της πόλης, μαζί με πλούσιο φωτογραφικό υλικό στο οποίο βλέπαμε το σημείο που στεκόμασταν πριν από δεκαετίες και κάναμε τις απαραίτητες συγκρίσεις και σκέψεις. 
Ήταν μια μοναδική εμπειρία να βλέπεις τα μέρη και τα έργα των προσφύγων που κατοίκησαν τη Νίκαια μετά το 1922 (μαγαζί με επιγραφή "1924").
 
 Ωστόσο τα πιο συγκλονιστικά σημεία της διαδρομής ήταν το Μπλόκο της Κοκκινιάς (πώς βαραίνει η ιστορία σε τέτοια μέρη, πώς μιλάει ακόμα το χώμα μετά από τόσα χρόνια, πώς ανεβαίνει από τα έγκατα της γης το παράπονο και η οργή, αλλά και η απόφαση να μην πάει χαμένη καμιά θυσία, όσο δύσκολος κι αν είναι τούτος ο λόγος, όσος χρόνος κι αν χρειαστεί μέχρι τη μεγάλη ώρα της δικαιοσύνης, όσο νέο αίμα κι αν χρειαστεί να χυθεί στην πάλη ανάμεσα στο σκοτάδι της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο και στο φως ενός κόσμου ισότητας και ειρήνης). 

Ο ηθοποιός Λαέρτης Βασιλείου διάβασε ένα διήγημα από τη συλλογή του Νικαιώτη συγγραφέα Δημήτρη Λιάτσου "Οι πολιορκημένοι" για τις μάνες στο Μπλόκο και όλοι μαζί τραγουδήσαμε το "Πέσατε θύματα" με τη συνοδεία μιας νεανικής (ίσως μαθητές να ήταν) ορχήστρας. 

Το άλλο σημείο ήταν μια μουριά στα κλαδιά της οποίας κρέμασαν οι γερμανοί ναζί και οι προδότες συνεργάτες τους ένα υπολοχαγό του ΕΛΑΣ στη μάχη της Κοκκινιάς. Η πινακίδα που διασώζει το γεγονός τοποθετήθηκε μόλις το 2003. Εχτές όμως, για πρώτη φορά, έγινε γνωστό το όνομα του λοχαγού: Γιώργος Βογιατζής. Σεμνά και καθώς τα παιδιά συνόδευαν μουσικά την τελετή οι φίλοι και σύντροφοι βίδωσαν το όνομα του υπολοχαγού κάτω από την επιγραφή. 
Στο τέλος της διαδρομής νεαροί καλλιτέχνες στόλισαν με ένα ωραίο γκράφιτι τη Δεξαμενή (ανάμεσά τους ο παλιός μου μαθητής, φοιτητής γραφιστικής πια, ο Κωστής Μπαλαγιάννης -καμαρώνουμε οι δάσκαλοι τους μαθητές μας). 
Μακάρι σε όλες τις γειτονιές και της πόλης του τόπου μας να γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις για να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι. Η μνήμη και η γνώση είναι από τα σημαντικότερα όπλα που έχουμε ενάντια στο φασισμό". 

@@@@
Γιώργος Κυρίτσης - Υποψήφιος Ευρωβουλευτής Συριζα
"Σήμερα το πρωί πήγα στον περίπατο ιστορικής μνήμης, που οργάνωσε στη Νίκαια η δημοτική κίνηση "κόντρα στο ρεύμα". Η Νίκαια είναι για μας τους αριστερούς μια εμβληματική πόλη. Προσφυγιά και λαϊκός κόσμος, πλούσια παρακαταθήκη αγώνων. Κάθε της γωνιά και ένα ταπεινό μνημείο συνυφασμένο με την ιστορία μας".
@@@@
Κώστας Παπαδόπουλος υποψήφιος δήμαρχος Νίκαιας - Ρέντη
"Ξεκινάμε μια σειρά περιηγήσεων γνωριμίας, που θα αναδείξουν την ιστορική προσφυγική ταυτότητα της Κοκκινιάς, την ηρωική αντίσταση των κατοίκων στη Κατοχή απέναντι στον ναζιστικό στρατό και τον δυναμισμό τους. Σε απίστευτα αντίξοες συνθήκες σαν πρόσφυγες, εγκαταστάθηκαν και επιβίωσαν χωρίς καμία ουσιαστικά βοήθεια από την πολιτεία, καταφέρνοντας να φτιάξουν την Πόλη και να δημιουργήσουν Ζωή. Θέλουμε να αντλήσουμε έμπνευση από την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά μας ώστε να συνεχίσουμε σε αυτήν την κατεύθυνση στα Γράμματα και στις Τέχνες.
Οφείλουμε να αναδείξουμε το ιστορικό κέντρο της Νίκαιας σε σημείο ιστορικής αναφοράς, με τη δημιουργία ενός ζωντανού Πολυχώρου μνήμης και καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε ένα αναπλασμένο προσφυγικό συγκρότημα.
Οραματιζόμαστε και θα αγωνιστούμε για την αξιοποίηση των ελεύθερων χώρων με υπαίθριες εκθέσεις π.χ., τοπικά εργαστήρια τέχνης στις γειτονιές, δομές αυτοοργάνωσης, αυτοδιαχείρισης και αλληλεγγύης ώστε να ενθαρρυνθεί η ερασιτεχνική κυρίως δημιουργία. Τέλος η ίδρυση Μουσείου Πόλης της Νίκαιας που θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν τοπόσημο, είναι στον όραμα μας και περιλαμβάνεται στους σχεδιασμούς μας ως κιβωτός μνήμης αλλά και ως ζωντανό Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών . Όλα τα παραπάνω και άλλα παρόμοια, φιλοδοξούμε να συμβάλλουν στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της πόλης μας".
@@@@
Αυτή είναι η Κοκκινιά της Προσφυγιάς της Αντίστασης του Πολιτισμού. Αυτή είναι η ιστορία της Πόλης μας και είμαστε περήφανοι γι αυτήν. 
Την Παράδοση μας αυτή δεν την απεμπολούμε, δεν τη χαρίζουμε και πολύ περισσότερο δεν θα αφήσουμε να την κηλιδώσουν οι νεοναζί.